حسابداری مالیاتی یکی از موضوعات مهمی است که آموختن و به کار بردن آن تاثیر مهمی در جلوگیری از اشتباهات حسابداری، کسب درآمد و بهبود معیشت‌ها دارد.

حسابداری مالیاتی که معادل انگلیسی آن Tax Accounting است به عنوان یکی از روش های حسابداری شناخته می شود که در آن حسابدار به جای رسیدگی به صورت های مالی مختلف تنها روی مبحث مالیات و حسابداری امور مالیاتی تمرکز می کند. جالب اینجاست که این تخصص به عنوان یک تخصص رسمی شناخته می شود و حتی قوانین واضحی در مورد آن ها وجود دارد که کسب و کارها باید حتما این موارد را رعایت کنند

پیش آنکه بدانیم حسابداری مالیاتی چیست و شامل چه مواردی می‌شود، باید بدانیم که مالیات چیست و چرا پرداخت و دریافت آن اهمیت دارد.

مالیات هزینه‌ای اجتماعی است که ملت‌ها به ازای بهره‌برداری از امکانات و منابع یک کشور پرداخت می‌کنند تا آن منابع و امکانات قابل جایگزینی باشند. مالیات‌ها می‌تواند به شخص، موسسه، دارایی و… تعلق بگیرد و بر اساس توانایی و میزان درآمد متفاوت هستند

برخی اقتصاددان‌‌ها از مالیات در مقابل مصرف دفاع می‌کنند و معتقدند این شیوه گرفتن مالیات می‌تواند عادلانه‌تر از مالیات بر درآمد باشد. مثلا در بعضی کشورها، سیگار دارای مالیات‌های سنگین است تا به عنوان عاملی بازدارنده عمل کند و از مصرف زیاد آن جلوگیری شود.

مالیات‌هایی که مردم پرداخت می‌کنند باید جهت حصول اهداف زیر مصرف شود.
آموزش و پرورش در تمام سطوح
ایجاد و توسعه حمل و نقل و راه‌های ارتباطی
حفظ تمامیت ارضی، بالا بردن نیروی دفاعی و اداره نیروهای نظامی
تامین خودکفایی در کشاورزی، علوم و صنعت
تامین بهداشت، آب، برق، مخابرات و… در تمام سطوح
و…
گروه‌های مختلفی مشمول پرداخت مالیات هستند.

از جمله کلیه مالکین (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی)، هر شخص حقیقی ایرانی که درآمدهایی را به دست می‌آورد، هر شخص حقیقی غیر ایرانی که درآمدهایی در ایران تحصیل می‌کند و یا درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات، تعلیمات و کمک‌ها دریافت می‌شود نیز مشمول پرداخت مالیات هستند.

برای مثال اگر حق نمایش برای یک فیلم در ایران گرفته شود، آن درآمد شامل مالیات است.

در مقابل برخی از سازمان‌ها و نهادها مالیات پرداخت نمی‌کنند. مثلا وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی، دستگاه‌هایی که بودجه آنها را دولت می‌دهد و شهرداری‌ها مشمول این قانون نیستند.

علاوه بر اهمیت امور مالیاتی ،امور مالیاتی همواره از مهمترین بخش های امور مالی هر کسب و کار محسوب می شود و علت آن حساسیت این موضوع است.

رسیدگی درست و تخصصی به موضوع امور مالیاتی هر کسب و کار می تواند از متضرر شدن یک کسب و کار جلوگیری کند و سهل انگاری در این موضوع می تواند خسارات زیان باری بر شرکت وارد نماید. به همین دلیل در بسیاری از شرکت ها اعم از شرکت هایی با سایز بزرگ و حتی شرکت های سایز متوسط نیز از افراد و حتی تیم های تخصصی در زمینه مالیات بهره گرفته می شود.

جالب اینجاست که حسابداری مالیاتی به قدری موضوع پراهمیت و تخصصی استراتژیک محسوب می شود که در دانشگاه و تحصیلات آکادمیک نیز دو گرایش حسابداری مالیاتی و مالی در نظر گرفته شده است. تحصیل در گرایش مالیاتی تقریبا حدود 3 سال زمان لازم دارد و در نهایت فرد فارغ التحصیل توانایی کار به عنوان کمک ممیز مالیاتی را نیز خواهد داشت.

هدف حسابداری مالیاتی چیست؟

هدف حسابداری مالیاتی نیز نظارت بر وجوه نقد و غیر نقدی است که وارد سازمان می شود یا از آن خارج می شود و با افراد و نهادهای مختلف ارتباط دارد. هدف حسابداری رسیدگی به موضوع مالیات بر درآمد، پیگیری معافیت های مالیاتی، محاسبه هزینه های قابل قبول مالیاتی و استهلاک، قرائن و ضرایب مالیاتی، تشویق ها و جریمه های مالیاتی و … است. به طور واضح هدف اصلی حسابداری مالیاتی جلوگیری از بروز جرائم مالیاتی سنگین و بهره مند ساخت واحد اقتصادی از معافیت های مالیاتی و تشویق های مالیاتی است تا بتواند با استفاده از این موارد از تضرر شرکت جلوگیری و سودی به آن برساند.

یک حسابدار حرفه‌ای که علاوه بر دانش حسابداری باید در زمینه‌ی مالیاتی هم تبحر داشته باشد. این فرد باید به اصول و قوانین مالیات مسلط باشد تا بتواند همواره سازمانش را در مسیر درستی قرار دهد. اما این اصول شامل چه مواردی هستند؟

شناختن تکالیف مالیاتی و نحوه تشکیل پرونده
اظهارنامه الکترونیکی مالیات بر عملکرد
آموزش ساختار مالیات بر ارزش افزوده
آگاهی به مالیات بر درآمد اجاره و اظهارنامه ملک
آماده کردن مدارک به شکل درست جهت ارائه به سازمان‌های زیربط
آگاهی به قوانین اعتراض، تجدید نظر و مراجع بالاتر
و…

در نهایت فردی که موارد ذکر شده را بدانید و بتواند به شیوه‌ی درستی از آنها استفاده کند، به‌عنوان حسابدار مالیاتی محسوب می‌شود. ذکر این نکته ضروری است که بسیاری از پرونده‌های مالیاتی کشور به دلیل عدم آگاهی افرادی که اظهارنامه‌ها را ارائه کرده‌اند، ایجاد شده و مشکلات گوناگونی را ایجاد کرده است. در نتیجه آموختن اصول و مبانی مهم پیرامون مبحث حسابداری مالیاتی، می‌تواند نقش کلیدی در جلوگیری از بروز سختی‌ها، اتلاف هزینه و زمان داشته باشد.

یک حسابداری مالیاتی باید علاوه بر فرآیندها و امور مالی حسابداری، به مسائل حقوقی تسلط نسبی و به قوانین مالیاتی (به خصوص قانون مالیات های مستقیم) اشراف کامل داشته باشد.

کسب و کارهای بزرگ و حتی برخی از کسب و کارهای کوچک که برای امور مالی اندک خود از حسابداران تازه کار و کم سابقه استفاده می کنند، ترجیح می دهند برای رسیدگی به امور مالیاتی خود از خدمات تخصصی مشاوره مالیاتی بهره بگیرند که کار بسیار سنجیده و درستی است.

دنیای حسابداری پر از پیچ و خم‌هایی است که با آگاهی به آنها می‌توان از بروز مشکلات بسیاری جلوگیری کرد، به ارتقای کسب و کارها کمک کرد و وضعیت معیشت جامعه، سازمان‌ها و افراد را به شکلی عادلانه گسترش داد. به همین دلیل یکی از دانش‌های مهم در دنیای حسابداری، حسابداری مالیاتی است. اما این دانش چیست و شامل چه موضوعاتی است؟

در کسب و کارهای بزرگ حتی یک تیم بزرگ حسابداری وجود دارد که هر کدام بخشی از فرآیندها و امور مالی را پیگیری می کنند. برای مثال یک حسابداری امور مربوط به حقوق و دستمزد کارکنان رسیدگی می کند و دیگری حسابداری مالیاتی (حسابداری امور مالیاتی) را پیگیری می نماید.

یک شرکت حسابداری که خدمات تخصصی در رابطه با انواع حسابداری ارائه می نماید قطعا در زمینه ارائه خدمات مالیاتی نیز فعالیت ویژه ای خواهد داشت. معمولا خدمات حسابداری مالیاتی در شرکت های ارائه دهنده این خدمات نیز از بالاترین سطوح خدمات حسابداری محسوب می شوند و افرادی که در این بخش فعالیت می کنند تجربه کافی را در این زمینه دارند در شرکت حسابداری ترازپردازان جنوب اهواز با تجربه ی پنجاه ساله، خدمات حسابداری به صورت تخصصی ارائه می شود که بسیاری از واحدهای تخصصی از این خدمات بهره می برند

به طور خلاصه مهمترین خدماتی که در زمینه حسابداری مالیاتی توسط شرکت های مالیاتی ارائه می شود به شرح زیر خواهد بود:

تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیاتی
تهیه و تنظیم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده
تهیه و تنظیم گزارش های فصلی
مالیات بر درآمد پرسنل
تهیه و تنظیم دفاتر قانونی شرکت مانند دفتر روزنامه و دفتر کل و …
تنظیم اظهارنامه عملکرد
پیگیری مسائل و مشکلات مالیاتی و تلاش برای رفع آن ها
رسیدگی به پرونده های دادرسی مالیاتی
و …

قوانین مالیاتی مجموعه گسترده‌ای از بندها و تبصره‌های مالیاتی را شامل می‌شود که حسابداران مالیاتی لازم است برای انجام محاسبات بر پایه آنها عمل کنند. بعضی از مهم‌ترین قوانین مالیاتی.
هزینه‌های قابل قبول مالیاتی

اصلی‌ترین موضوعی که در پیگیری درآمد و هزینه افراد و کسب و کارهای گوناگون مورد بررسی و حسابرسی قرار می‌گیرد انواع هزینه‌های قابل قبول مالیاتی است. برای همین طبق قوانین مالیاتی لازم است صورت‌حساب‌های مالیاتی با توجه کارکرد و عملکرد هر کسب و کار به صورت مستدل و مستند تنظیم شود.

طبق قوانین مالیاتی، هر نوع خرید و فروش کالا و خدمات لازم است به صورت مستند ثبت و فاکتور شود. بر این اساس هر فاکتور خرید یا فروشی باید واجد اطلاعات زیر باشد:

نام فروشنده/خریدار
شماره سریال فاکتور
تاریخ صدور
شماره کد اقتصادی
آدرس و شماره تلفن و اطلاعات تماس
کد ۱۰ رقمی شرکت‌ها و کد ملی افراد
مشخصات محصولات یا خدمات
قیمت واحد
تعداد کالا یا میزان خدمات
مبلغ کل یا جمع فاکتور
امضای فروشنده/ مهر شرکت
امضای خریدار/ تحویل گیرنده
مالیات بر ارزش افزوده
قیمت کل کالا

مالیات مستقیم بر حقوق

بر خلاف کسبه و شرکت‌های بازرگانی و تجاری که باید هزینه‌های مالیاتی خود را محاسبه کرده و به صورت مستدل و مستند به اداره دارایی ارائه دهند، مالیات بر حقوق کارمندان و افراد شاغل لازم است توسط کارفرما محاسبه شده و از طرف آنها به اداره دارایی پرداخت شود.

محاسبه مالیات بر حقوق از جمله موارد پیچیده حسابداری مالیاتی محسوب می‌شود که لازم است بر اساس معافیت‌ها، ضریب‌ها و دستورالعمل‌های اداره دارایی در هر سال انجام شود. برای همین این نوع از حسابداری مستلزم آشنایی گسترده با این قوانین و همچنین آگاهی از تغییرات آنها در هر سال است.

لازم به ذکر است که این نوع از مالیات صرفا به کارمندان و افراد شاغلی تعلق می‌گیرد که مشمول بیمه تامین اجتماعی شده باشند. علاوه بر این، هر سال نرخ معافیت مالیاتی برای افرادی که از سطح حقوق پایینی برخوردار هستند توسط اداره دارایی تعیین می‌شود. برای مثال در سال ۱۴۰۰ کارمندان و شاغلانی که تا سقف ۰۰۰/۰۰۰/۴۸۰ ریال در سال، یا ۴ میلیون تومان در ماه درآمد داشته باشند، از این نوع مالیات معاف هستند. این در حالی است که میزان نرخ معافیت مالیاتی در سال ۱۳۹۹ برابر با ۳ میلیون تومان در ماه بود.
سخن پایانی

حسابداری مالیاتی مهم‌ترین و خطیرترین فعالیت حسابداری است که افراد و شرکت‌ها به شکل‌های مستقیم و غیرمستقیم باید انجام دهند. این حسابداری همانطور که از عنوانش پیداست، به محاسبه مالیاتی می‌پردازد که بر اساس دستورالعمل‌های اداره دارایی تعیین می‌شود.

این نوع از حسابداری با مواد قانونی مختلف و جزئیات حقوقی گوناگونی ارتباط دارد. بنابراین علاوه بر دانش محاسباتی، حسابدار برای محاسبه آن به درک بسیار بالایی از قوانین مالیاتی نیاز دارد. با این حال جزئیات و تبصره‌های قانونی در سال‌های گذشته و با پیشرفت تکنولوژی تبدیل به فرمول‌های محاسباتی شده‌اند.

امروزه برخی نرم افزارهای پیشرفته حسابداری قادر به انجام آنها هستند. که سبب سهولت محاسبه ارقام مالیاتی شده اند